İdeal Uyku

Bebeğinizin ideal bir uyku zamanı geçirmesi için siz sevgili annelerin bazı noktalarda bilinçli davranması yerinde olacaktır. İşte bebeğinizin ideal uykusu için yapmanız gerekenler.

• Oda sıcaklığını kontrol edin; yeni doğanlar için ideal sıcaklık 24 derecedir, daha büyük bebekler 22 derecede, çocuklar ise 18–20 derecede rahat uyur.

• Bebeğin yeterince oksijen alabilmesi için uyuduğu odayı sık sık havalandırın

• Rahat elbiseler giydirin. Ayrıca çok sıcak ya da serin tutacak giysilerden uzak durun.

• Bebeğin üzerini çok sıkı örtmeyin. Çünkü sıcaktan bunalan bebeğiniz sık sık uyanacaktır. Eğer sıcaktan rahatsız olup olmadığını anlamak istiyorsanız elinizle sırtını ve göğsünü kontrol edin.

Bebeğin ideal uyku düzeni için nelere dikkat etmeli?
İdeal uyku düzeni için öncelikle bebeğinizin yatış pozisyonunu belirlemelisiniz. Yüzüstü yatırmayın. Çünkü artan bebek kayıpları, yüzüstü yatırılan bebeklerin sırtüstü yatırılanlara oranla yüksek risk altında olduğunu gösteriyor.

Diğer yandan bebeğinizin rahat uyuması için odasına ve yatağına da özen göstermelisiniz. Bebeğinizin odasının temizliği, rahatlığı ve ışık düzeni onun uyku düzenini etkiliyor. Karyolası ve yatağı da onun için rahat ve güvenilir olmalı. Tüm bu şartları yerine getirdiğinizde artık bebeğinizin mışıl mışıl uyuyacağından emin olabilirsiniz. 

Bebeklerin yatış pozisyonları

Yüzüstü yatış
Geçmişte yapılan araştırmalarda bebeğin yüzüstü yatırılması halinde bebeklerin çok daha rahat uyuyacağı, gaz çıkaracağı ve rahatlıkla kusacağı sanılıyordu. Ancak son yıllarda ani bebek ölümlerindeki artış sonucu bunun pek de sağlıklı bir yöntem olmadığı görüldü. Gece emzirdikten sonra, özellikle yüzüstü yatırmak, hele bir de ağzında emzik bulundurmak çok tehlikeli olduğundan anne babalar, bu pozisyonu tercih etmemeleri konusunda uyarılıyor.

Sırtüstü yatış
Sırtüstü yatırılan bebekler, yüzüstü yatırılanlara oranla daha nadiren ani bebek ölümü sendromu riskiyle karşı karşıyadır. Bu nedenle bebek, özellikle uyku sırasında sırtüstü yatırılmalı. Ayrıca bebeğin gazının önceden çıkarılması onun bu pozisyonda daha rahat uyumasını sağlayacaktır.

Yan yatış
Bebeğinizi sağ ya da sol tarafa hafif yan yatırarak onun güvenli uyumasını sağlayabilirsiniz. Bunun için bebeğin yastıklarla destekleyerek yan yatarken de rahat uyumasını sağlamanız mümkündür. Bebeğiniz bu şekilde rahatlıkla nefes alıp verebilir, gazını çıkarabilir; kussa bile kustuğunu yutmak zorunda kalmaz. Beslendikten hemen sonra bir müddet yan yatması daha uygundur. Ancak başın yatış pozisyonu sık sık değiştirilmelidir. Hep aynı tarafa yatarsa başta şekil bozukluğu oluşabilir.

Bebeğin karyolası nasıl olmalı?

• Bebeğin karyolasını alırken dikkatlice inceleyin. Karyolanın köşelerinin kesici olmamasına, üzerinde delik ya da kıymıkların olmamasına dikkat edin. Karyolanın güvenli olduğuna yeterince emin olduktan sonra satın alın.

• Bebeğinizin karyolasını koyacağınız yeri iyi seçmelisiniz. Karyolayı pencerenin, perdenin ya da bebeğinizin tırmanmasına yol açacak hiçbir eşyanın yanına koymamalısınız. Karyolayı koyacağınız yere karar vermeden önce etraftaki her şeyi kontrol edin.

• Karyola kenarlarının, bebeğin ayağa kalktığında aşamayacağı yükseklikte olmasına dikkat edin.

• Karyola içinde üzerine basamak gibi basıp yükselebileceği yastık, oyuncak gibi malzemeler bulundurmayın.

• Karyola çubuklarının arasının çok fazla geniş olmamasına dikkat edin. Bebeğin kafası geçebilecek genişlikteyse, bebeğiniz sıkışıp boğulabilir. 

Bebeğin yatağı nasıl olmalı?

• Yatağın rahat ve karyolaya uygun olmasına dikkat edin. Karyolayla yatak arasında boşluk bulunmamalı. Çünkü bebeğiniz bu boşluklara kayabilir.

• Yatağın şiltesi hafif çukur ya da tümsek olmamalı.

• Yatak çarşaflarının yumuşak olmasına dikkat edilmeli. Bebeğin yatak takımlarını sık sık değiştirin.

• Yatağı üzerinde uyku süresi boyunca yastık veya yorgan bulundurulmamalı. Çünkü bebeğin üzerine düşebilir ve bebeğiniz boğulabilir ya da vücudu aşırı ısınabilir.

• Sürekli çalabilen müzikli oyuncakların çocuğun yatağının üzerine asılması onun uyumasını kolaylaştırabilir.

• Sürekli çalabilen müzikli oyuncakların çocuğun yatağının üzerine asılması onun uyumasını kolaylaştırabilir. Müzikli oyuncaklar ve dönencelerin iplerinin bebeğin boynuna dolanıp onu boğabileceğini unutmayın. Bunun için bu tür oyuncakları bebeğin ulaşamayacağı mesafeye asın.

Uyku

Uyku, bebekler için beslenmeden sonra gelen çok önemli bir ihtiyaçtır. Bir bebek daha doğmadan yani aydınlık, karanlık tecrübesi olmadan, gece – gündüz farklılıklarını annesinden geçen bir takım hormonların sayesinde öğrenmektedir. Annenin kanındaki melatonin düzeylerindeki artma ve azalma, plasentadan geçerek bebeğin beynindeki biyolojik saatin düzenlenmesine yardımcı olur.

Uyku dönemleri
Beynin elektriksel faliyetlerinin incelenmesi ile iki temel uyku dönemi olduğu saptanmıştır:

REM: Rüyaların görüldüğü, hızlı göz hareketleri (Rapid Eye Movements) kelimelerinin baş harfleri ile ifade edilen dönemdir.

Non-REM: Rüyaların görülmediği; sakin, sessiz uyku dönemdir. 3–4 yaşın üstündeki büyük çocuklarda ve erişkinlerde Non-REM uykusunun art arda seyreden dört fazı vardır.
I. Faz: İlk 3–5 dakikayı kapsar. Bu dönemde bir dalgınlık halinden uykuya geçiş gerçekleşir. Kapalı göz kapaklarının altında, gözler hızlı hareketlerle sağa sola devinirken beyin faaliyetleri yavaşlar.
II. Faz: 10 - 45 dakika süren hafif uyku dönemidir.
III. Faz: Derin uykuya geçiş dönemidir. Bu dönemde metabolizma yavaşlar. Kalp hızı, solunum yavaşlar ve kaslar gevşerken belirgin bir terleme ile vücut soğur. Beyin dalgaları iyice yavaşlar.
IV. Faz: En derin uyku dönemidir. Faz III ve IV toplam 60 dakika sürer ve bu dönemlerde kişinin uyandırılması zordur.

REM: Faz I’den IV’e kadar olan non-REM dönemlerinden 1-2'si tamamlandıktan sonra REM uykusu başlar. Rüyalar; bu sırada kapalı olan göz kapakları altında gözler hızla hareket ederken görülür. Kaslar iyice gevşer, kalp ve solunum düzensizleşir. Gecenin ilk REM uykusu kısa iken ilerleyen saatlerde REM uykusu uzamaya başlar.

Bebek uykusunun farkları
Yenidoğan bebeğin uykusu erişkin veya daha büyük bebeğinkinden oldukça farklıdır. 24 saatlik ritim oluşmadan önce yenidoğan bebekler her defasında 2–3 saat uyur, uyanır, beslenir ve tekrar uykuya dalar. Gece ve gündüze eşit olarak dağılan, toplam 16 – 18 saat uyumaları beklenir.

Her ne kadar yenidoğan bebeğin uykusu rastgele olsa da bebeğin daha doğmadan gelişen, kendi içinde bir düzeni vardır. Çalışmalar, gebeliğin yaklaşık 7. ayında bebeğin REM uykusu yaşamaya başladığını, izleyen 1 ayda da non-REM uykusu geliştirdiğini göstermektedir.

Doğumdan sonra da bu farklılıkları gözlemlemek mümkündür. REM uykusu sırasında bebeğinizin el kol hareketlerini ve göz kapaklarının altında gözlerinin gidip geldiğini gözleyebilirsiniz. Non-REM uykusunda ise yenidoğanlar yetişkinlerdeki gibi sakin uyurlar.

Bebekler ilk aylarda REM, sonrasında ise non-REM uykusuna geçerler.
Erişkinlerden farklı olarak, bebekler doğrudan REM uykusuna dalarlar. Bu 3 aya kadar sürer. Zamanla REM uykusunun süresi azalıp, non-REM uykusu hakim olur. Bebeklerin uykusu 2. aya doğru değişmeye, gece uykuları uzamaya ve derinleşmeye başlar. 3. aydan itibaren gündüz uykuları azalıp, gece uykuları daha uzun ve aralıksız olmalıdır.

Yetişkinler yatar yatmaz uykunun hafif döneminden derin dönemine hızlı şekilde geçebiliyorlar. Oysa bebeklerin derin uykuya geçebilmeleri biraz zaman alıyor. Bu nedenle bebeğinizi emzirip, sallayarak uyuttuğunuzda hemen yatağına yatırmak isterseniz büyük olasılıkla uyanıp ağlamaya başlayacaktır. Onu yatağına yatırmak için yaklaşık 20 dakika beklemelisiniz. Bunun nedeni bebeklerin derin uykuya geçebilmeleri için ortalama 20 dakika gerekmesidir.

Bebeklerin ihtiyacı olan uyku süreleri

Yenidoğan: Çoğu yenidoğanlar 16 – 18 saat uyur. Bazıları sık sık uyanırken bazılarının 4 – 6 saati bulan uykusu vardır.

 1.5 – 2 ay:Bebek 14 – 15 saat uyur. Gece gündüz farkları gözlenmeye başlanır ve beslenme aralıklarının da uzamasıyla gece uykusu uzamaya başlar.

 4 ay:Bu dönemde bebeğin gece tam 7 – 8 saat aralıksız uyuması beklenir. Bebek gün içinde toplam 14 saat uyumalıdır.

 6 ay:Bu ayda bebek, kesintisiz gece uykusu yanında öğleden önce ve sonra birer kez olmak üzere toplam en az iki gündüz uykusu uyumalıdır. Uyumasa bile, bu saatleri yatakta kendi başına geçirmesinde yarar vardır. Toplam 13 - 14 saat uyumalıdır.

 6 – 12 ay arası:Gündüz toplam 3 - 4 saat uyuyan bebeğin gece aralıksız 11 saat uyuması beklenir. Ama çoğu ebeveyn bu kadar şanslı değildir. Çünkü bu aylarda bebeklerin, gündüz edindikleri dönme, tırmanma, emekleme gibi yetenekleri gece yatakta devam ettirmek istedikleri ve uykuya dalamadıkları görülür.

Ayrılık kaygısı (Seperasyon anksiyetesi) nedir?
Bebeğin 6 - 12 ay arasında; birden yabancılardan, hatta bakıcı veya amca, dayı gibi o zamana kadar tanıdık olan yüzlere karşı tepkili olmaya başladığını fark edeceksiniz. Tanıdık olmayan ortamlarda da kendisini huzursuz hissedecek ve size daha sıkı sarılacaktır. Bu duygusal tepkiye ayrılık kaygısı denir.

Bebeğinizin, duygusal gelişiminde önemli olan bu dönemde aslında bebeğin sizden farklı bir birey olduğunu anlamaya başladığını ve sizden ayrılmanın kaygısını yaşadığını bilmelisiniz. Bu dönem, uyku bozukluklarının nedeninin anlaşılmasında önemlidir. Bu dönemde bebeğin gece karanlığında uyandığında hiçbir şey göremeyince sizi kaybettiğini sanıp ağlayabileceğini unutmayın.

Bebeklik Çağında Uyku Sorunlarının Önlenmesi

Çoğumuz bebeklik döneminde geleneksel yöntemlerle büyütüldük. Büyüklerimizden hâlâ geleneksel yöntemlerle çocuk bakımını öğreniyoruz, bu yöntemlerin doğruluğuna inanıyoruz. Oysa özellikle yenidoğan döneminden itibaren yapılan hatalar, bebeklerde alışkanlıklara ve bu hataların devamı olan zorunluluklara yol açıyor.

Bağlanma dönemi nedir?
Öncelikle yenidoğan bebekten başlayalım: İlk 3 ayında bebek acıkınca ağlar, emzirilir, doyar, susar. Altı kirlenince ağlar, temizlenir, susar. Gazı olunca ağlar, sırtı sıvazlanır, gazı çıkarılır... Susmaz! Gaz nedeniyle uzun uzun ağlar ve bu dönemde sallanmaya alıştırılır (-ki sallama dışında da bebeği rahatlatan yöntemler vardır ama bu sallama en kolayı ve “geleneksel” olanıdır). İşte ilk 1-3 aylık bebeğin, ihtiyaçlarının karşılanacağını görüp ağlayarak kendini ifade ettiği ve annenin de bebeğin ağlama sesini tanıyarak sorunlarını giderme tecrübesini edindiği döneme “bağlanma” dönemi denir.

Bebekte biyolojik değişim 3. aydan itibaren başlar.
Bebekte 3. aydan itibaren biyolojik 2 önemli değişim başlar. İlk değişimde gece kakaları azalır veya biter, ikincisinde ise bebek gece acıkmamaya başlar! (Evet, doğru okudunuz; acıkmaz). Bebek, uyku sırasında hareket etmez, vücut sıcaklığı düşer, kalp ve solunum hızı yavaşlar, yani bazal metabolizma hızı tümden azalır. Son aldığı anne sütü veya mama, bebeğin 7-8 saat aralıksız uyumaya yetecektir.

Bebeğin aralıksız uyuyabilmesine engel hususlar nelerdir?
Bebeğin 3. aydan itibaren aralıksız uyuyabilmesine engel olan ve aşılmasında yardımınıza ihtiyaç duyduğu iki önemli hususu bilmek gerekir.

1- Bebeklerin beyinleri yetişkinlerden farklı işler. Bebek her 50 – 60 dakikada 1 derin uykudan yüzeysel uykuya geçer, hatta uyanır. (Bu süre erişkinde 120 -150 dakikadır. Düşünün gecede 2-3 kez uyanıp sağdan sola döner, eşinizi görür, belki de saçını okşayıp gene dalarsınız. Ama bu sırada tekrar dalmanız için size kim yardım eder?)

2- Bebek henüz varlığının farkında değildir. Anneyi kendisinin, kendisini de annesinin bir parçası sanır. Cee oyunu sırasında yüzünüzü kapattığınızda sizi görmeyince endişelenişini, hattâ oyunu uzatırsanız ağlayışını düşünün! Bebek görmediği annenin var olduğunu idrak edemediği bir dönemdedir. Annesinin sesini duysa bile illâ temas edecek veya emecektir. İşte bu algı sorununa seperasyon anksiyetesi, tam karşılığı olmamakla beraber “Ayrılık kaygısı” denir.

Bu algı sorununu ve gece 50-60 dakika aralarla uyanmasını bir arada düşünürsek; ilk 3 ayında ihtiyaçları karşılanan, ağladıkça doyurulan, hattâ maalesef sallanan bebek, 3. aydan sonra da gece uyanıp ağladığında annelerin "Acıktı, emzirmeliyim" yanlış yorumu devreye girmektedir. Emzirmek bu dönemden sonra bebeğin kendi kendine uyuma yeteneğini geliştirmesine engel olur.

Bebeğin uyumasını kolaylaştırmak için neler yapılabilir?
Emzirme, sallama, emzik, mama v.b. her türlü uykuya dalmayı kolaylaştırıcı yönteme uyku yardımcısı denir. Bunlar olmaksızın bebeğin kendi kendine uyuması için ona fırsat tanımalı ve biraz ağlamasına izin vermelisiniz. İlk gece birkaç defa 3-5 dakika ağlayan ve yardım edilmeden uykuya dalan bebek daha sonra da kendi başına uyuma yeteneğini sürdürebilir.

Her 3-5 dakikalık ağlamanın ardından bebeği alıp, sadece 1 dakika kadar kucaklayıp emzirmeden tekrar yatağa koyun. Bunu ardarda birkaç kez yaparsanız bebek bundan iki mesaj çıkarır; Birincisi, “annem burada” ikincisi “ama kendi başıma uyumalıyım”. Birkaç gecelik sabrın sonunda bu uygulama ile gece aralıksız uyuyan, daha huzurlu bir bebeğiniz olur.