Tuvalet Eğitimi
Bebek bakımında en fazla sabır ve özveri tuvalet eğitiminde gereklidir. 18 ile 30 ay arasında çoğu bebek tuvalet eğitimini almaya hazır hale geliyor. Genelde bebekler 2 yaş sonunda dışkılarını, 3 yaş sonunda da çişlerini tutmayı öğreniyorlar. Bazı çocuklar 4 yaşına kadar bu beceriyi kazanamayabiliyorlar. Çoğunlukla kız çocukları erkek çocuklarından daha önce mesane ve bağırsak kaslarını kontrol etmeyi öğreniyorlar.
Tuvalet eğitiminde en ideal yaklaşım, çocuk merkezli eğitimdir.
Tuvalet eğitimiyle ilgili çok çeşitli uygulamalar vardır. Bunlardan en doğrusu ve günümüzde kabul göreni, çocuğun bireysel gelişimini ve hazır olmasıyla ilgili ipuçlarını göz önüne alarak uygulanacak “çocuk merkezli” bir eğitimdir.
Bebeklerin büyük çoğunluğu 18-30 ay arasında tuvalet eğitimine başlamak için gerekli becerileri kazanırken bazıları ise 4 yaşına kadar bu beceriyi kazanamazlar. Genellikle kız çocukları erkek çocuklarından daha önce mesane ve bağırsak kaslarını kontrol etmeyi öğrenirler. (Kızlarda genellikle 2,5 yaş civarında, erkeklerde ise 3 yaş civarında) Tuvalet eğitiminde önemli olan, çocuğun tuvalet eğitimi için hazır olmadan bu eğitimi vermek için acele edip baskı yapmamaktır.
Çocuğun tuvalet eğitimine hazır olduğunu gösteren belirtiler
● Çocuğun bu işin tuvalete yapılması gerektiğiyle ilgili sosyal bir farkındalığı kazanmış olması,
● Tuvaleti geldiğinde farkına varabiliyor olması. Henüz konuşmaya başlamamış olsa bile bunu işaretle anlatabiliyor olması,
● Bazı basit isteklerinizi yerine getirebiliyor olması,
● Gün boyunca alt bezinin en az iki saat kuru kalabiliyor olması,
● Kısa bir uykudan sonra alt bezinin kuru kalabiliyor olması,
● Bağırsak faaliyetlerinin düzenli hale gelmesi ve daha önceden tahmin edilebiliyor olması. (Bazı çocuklar günde 2-3 kez, bazıları ise 2-3 günde bir kez kaka yaparlar. Burada önemli olan bu aralıkların düzenli olarak tekrarlanması ve daha önceden tahmin edilebilir düzeye gelmesidir).
● Alt bezi ıslandığında rahatsız olması,
● Lazımlık veya oturağına ilgi gösteriyor olması,
● İç çamaşırı giymek istiyor olması.
Bebeğiniz, yukarıda sayılan maddelerin büyük çoğunluğunu yerine getirebiliyorsa, tuvalet eğitimine hazır olduğu söylenebilir. Aksi halde tuvalet eğitiminde birçok güçlüklerle karşılaşılabiliyor. Eğitime çok erken ve çok geç başlamanın bazı psikolojik etkileri olabilir. Çok erken başlamak ileride çocukta uygunsuz dışkılama problemlerine; çok geç başlamak da özgüven ve bağımsızlık becerilerinin gelişiminin engellenmesine neden olabilir.
Tuvalet eğitimde, bebekler arasındaki bireysel farklılıklar göz önünde bulundurulmalı, eğer bebek eğitime tepkili yaklaşıyorsa ısrarcı olunmamalı, tekrar başlanmadan önce 1- 1.5 ay kadar beklenmelidir.
Ebeveyn tutumunun tuvalet eğitimindeki önemi
Eğitime yön veren kişinin (genelde anne ya da bakıcı abla) tutum ve davranışları tuvalet eğitiminde önemli bir rol oynar. Eğitime başlandığı andan itibaren tamamen olumlu, yapıcı bir tutum içinde olmak, çocuğu asla zorlamamak ve kızmamak önemlidir. Bazı çocuklar tuvalete oturmakla ilgili korkular yaşayabilirler. Bunun nedeni tuvaletin içine düşme ya da sifonla birlikte kendilerinin de içine düşeceği, çekileceği ya da kendilerinden bir parçayı tuvalete bırakmakla ilgili bir korku olabilir. Çocuğun arada altına kaçırdığı durumlarda anlayışlı olmak ve kızmamak gerekiyor. Bütün bu tepkilerin normal olduğunu anlamak, tuvalet eğitimi sırasında aceleci olmamak, çocuğun zorlanabileceğini anlamak, öğrenilen bu büyük beceri için sabır göstermek ve gerektiğinde onu ödüllendirmek önemlidir.
Tuvalet eğitimine başlamak için öneriler
Çocuğun tuvalet eğitimine başlamadan önce aşağıdaki önerileri mutlaka dikkate alın.
● Çocuğunuzun boyuna uygun lazımlık ya da klozete uygulanabilir oturma yeri alın. Burada en önemli özellik, çocuğun otururken ayaklarının yere değmesidir. Bu durumda bağırsak hareketleri başlayınca, yerden destek alabilecek ve olası korkularına karşı güven duygusu gelişecektir. Bu konuda resimli bir kitap çok işinize yarayabilir.
● Eğitime başlama aşamasında öncelikle çocuğunuza, sıkıştığı zaman lazımlığı kullanması konusunda cesaret verin. Ne zaman isterse sizden yardım alabileceği konusunda da emin olmasını sağlayın. Ara ara alt bezini çıkararak külotla dolaşmasına izin verin. Bu sırada lazımlık gözünün önünde olsun, ona ne zaman isterse oturabileceğini söyleyin ve bunu sık sık hatırlatın.
● Tuvalet eğitimi süresince belirli bir rutin oluşturun. Bu, kahvaltıdan ve akşam yemeğinden sonra, banyodan önce ya da bağırsak hareketlerinin başladığı herhangi bir zaman olabilir. Buradaki amaç, bebeğin lazımlığa alışması, onu günlük rutinin bir parçası olarak görmeye başlamasıdır.
● Çocuğa tuvaletinin nereye gideceğini anlatın. Bezine ya da külotuna kaka yaptığı zaman, onu lazımlığa oturtun, bezi onun gözü önünde lazımlık içine boşaltın. Bu durum, onun oturma ve kaka üretme arasındaki ilişkiyi anlamasına yardım edecektir. Lazımlığı tuvalete döktükten sonra sifonu ona çektirin –korkuyorsa yapmayın- kakanın nereye gittiğini görsün. Kakadan sonra giyinmeyi ve ellerini yıkamayı öğretin.
● Tuvalet eğitimine gündüzleri başladığınızda, geceleri alt bezine devam edin. Öncelikli amaç gündüz tuvalet kontrolünü sağlamaktır, sonra aşama aşama gece eğitimine başlanacaktır.
● Her çocuk tuvalet eğitimi sürecinde ara ara altına kaçıracaktır. Ona kızmayın, cezalandırmayın. Kaslarını kullanmayı öğrenirken bu durum olağandır ve biraz zaman alabilir. Tuvaletini altına yapması durumunda altını temizlerken, bir dahaki sefere ona lazımlığı ya da tuvaleti kullanmasını hatırlatın.
● Tuvalet uygun şekilde kullanıldığında başlarda şeker vermek gibi ufak ödüllendirmeler işe yarayabilir. Takdir ettiğinizi gösteren bir gülümsemeye de çocuğunuzun ihtiyacı olacaktır.
● Gündüz sorunu tamamen çözülse bile, gece kontrolü haftalar, bazen aylar sürebilir. Alt bezini çıkardıktan sonra çarşafın altına naylon bir örtü sermeniz temizliği kolaylaştıracaktır. Bu yaşta vücudu; tuvalete gitmek veya uyanmak için gereken olgunluğa henüz ulaşmamıştır. Bu nedenle sizin desteğinize ihtiyacı olacaktır. Bu aşamada, akşamları sıvı alımını azaltmanız, kuru gecelerin sayısını artıracaktır. Gece çişi gelir ve uyanırsa, size seslenebileceğini ona hatırlatın.
Tuvalet eğitimi, bağırsak ve idrar torbası boşaltımında bilinçli kontrol edinimi süre-cine verilen addır. Bu süreçte sadece yukarıda anlatılan fizyolojik olgunlaşmanın gerçekleşmesine değil, psikolojik ve duygusal olgunlaşmaya da bağlı bir süreçtir. Dolayısıyla her çocuğun tuvalet eğitimine başlama çağı, yaşıtlarından ayrı olarak değerlendirilmelidir. Aşağıdaki koşulları gerçekleştirebilen çocukların genel olarak tuvalet eğitimine hazır oldukları düşünülür:
Anne ve babanın davranışlarını taklit etmek,
Eşyaları ait oldukları yere koyabilmek,
“Hayır” diyerek bağımsızlığını sergileyebilmek,
Tuvalet eğitimine ilgi göstermek,
Yürüyebilmek ve oturabilmek,
Sıkıştıklarını anlayabilmek ve söyleyebilmek,
Giysilerini indirip kaldırabilmek,
Birkaç saat boyunca alt ıslatmadan durabilmek.
Çocukların çoğu tuvalet eğitimi görmeye 18. ila 24. aylar arasında hazır olur.
Tuvalet eğitiminde başarı için çocuğun hazır olması kadar önemli başka bir şey de, ailelerin tavrı ve çocuklarına tuvalet eğitimi vermeye hazır olup olmadıklarıdır. Çocuklarını yönlendirmeleri, özendirmeleri ve desteklemeleri gerekir. Yanlış veya erken tuvalet eğitimi duygusal bozukluklara yol açabilir, çocukla bakıcısının arasında-ki ilişkiyi zedeleyebilir, hatta çocuğun bedensel sağlığını bile etkileyebilir. Ancak yine de ailelerin çoğu tuvalet eğitimi konusundaki bilgileri sağlık uzmanlarından değil; arkadaşlarından, kendi ailelerinden ya da içgüdülerinden elde ederler.
Farklı tuvalet eğitimi yöntemlerinin verimliliğine ilişkin karşılaştırmalar deneye da-yalı çalışmalarla yapılmış olsa da, çocuk odaklı yaklaşım adı verilen bir eğitim yön-temi son yıllarda popülerlik kazanmış ve rakibi olan aile odaklı yaklaşıma tartışma-sız bir üstünlük sağlamıştır. Bu yöntem, olumlu ve olumsuz yönlendirmelerin sürek-li ve zaman zaman zorla yapılmasını gerektiriyordu. Bu yöntem hakkında yayımlanmış veri olmasa da, zamanından erken başlatıldığı, sadece anne ve babanın değil, çocukla ilgilenen diğer kimselerin de tuvalet eğitimini bir an önce tamamlayıp kirli bezlerle uğraşmaktan kurtulmak için gösterdiği aşırı ilgiye (büyükannenin çocuğu bütün gün lazımlığın üstünde oturtması gibi) dayandığı bilinen gerçeklerdir. Ancak daha fazla gerilime yol açtığı kesin olan bu yaklaşımın, tuvalet eğitimini daha erken sağladığına ilişkin hiçbir kanıt yoktur.
Brazelton tarafından 1962 yılında geliştirilen çocuk odaklı eğitim yöntemi, tuvalet eğitiminde etkin katılımcının çocuk olduğunu varsayar. Çelişkileri ve gerilimi en aza indirmek üzere tasarlanmıştır ve esnekliğin önemini vurgular. Tuvalet eğitimine adım adım ulaşılır:
Çocuk tuvalet eğitimine hazır hale geldikten sonra, yere bir lazımlık ko-nur.
Anne veya baba çocuğu giyinik halde lazımlığın üzerinde birkaç dakika otur-tur.
Çocuktan, lazımlığın üzerine bezsiz oturması istenir.
4. Çocuk lazımlığa oturmaya ilgi gösterdikten sonra, bezini her kirlettiğinde la-zımlığa götürülebilir. Bez lazımlığın üzerinde değiştirilir ve kirli bez lazımlı-ğa atılır.
5. Çocuk günde birkaç kez lazımlığa götürülerek idrar veya dışkının “denk geti-rilmesi” sağlanır. Zaman içinde çocuğa uyandıktan sonra, yemeklerin ardın-dan ve yatmadan önce lazımlığa oturması öğretilir.
6. Lazımlık çocuğun odasına yerleştirilir. Bez kısa süreler için çıkarılır ve çocuğa yalnız başına dışarı çıkabileceği gösterilir.
7. Gece için eğitim vermeden önce, çocuğun gün boyunca bağırsaklarını ve idrar torbasını kontrol edebilir hale gelmesi beklenir. Çocuk gece eğitimine ilgi gös-termeye başladığında, anne veya baba çocuğu akşamın erken saatlerinde u-yandırıp lazımlığa oturtabilir.
Birkaç saat boyunca alt ıslatmadan durabilmek.
